Bijten
Bijten gebeurt nooit zomaar. Een paard dat bijt, heeft een boodschap voor je.
En je kan je paard leren dat zo’n gedrag niet acceptabel is.
Michiel schrijft als oplossing voor een paard dat bijt:
In het 1ste boek van Alexandra Kurland gebruikt ze bij bijten, een klik-straf signaal. Het omgedraaide dus van Klik-beloon signaal. Dit straf signaal heeft ze opgeladen met het stiekum wegtrekken van een wortel aan een draadje, terwijl het paard wou toehappen. Dit een paar keer doen in aanwezigheid van het geluid, en dan toepassen bij het bijten.
Als het paard wil gaan bijten, dan iemand anders dit geluid laten maken. Het paard stopt direct zijn poging … in het boek. Dit een aantal weken goed bijhouden, totdat het gedrag geheel weg blijf.
Ik heb veel bewondering voor Alex. Zij was misschien niet de eerste die aan de slag ging met clickertraining met paarden, maar zeker wel de eerste die een steeds uitdeinende golf van clickertraininggebruikers voor paarden veroorzaakte. Dat gezegd zijnde: ook zij is geëvolueerd; en daarom schreef ze ondertussen ook andere boeken (waar overigens nog dingen instaan die ik anders doe/zou doen, maar dat terzijde). Bovendien, Michiel, doet het haar, vind ik, onrecht dat je precies dit aspect eruit haalt. Overigens verbaast het me echt dat je gesofisticeerde en makkelijk fout uitdraaiende strafmethodes gaat suggereren die nauwelijks in je eigen “going with”-proces passen…
Ik denk niet dat Alex dit nu nog zo zou oplossen. Ik kan mij vergissen, maar ik dénk het niet. Indien wel, dan ben ik het alvast niet eens met haar. Omdat mensen zowiezo al te veel focussen op het “foute” gedrag – in dit geval het bijtgedrag – zelf (dat dan zo snel mogelijk moet gestopt worden) en de eerste reflex is “dat straffen we dan wel even”.
Dit paard bewijst waarom straffen niet zo goed werkt – je moet al een perfecte timing hebben én in één keer duidelijk genoeg zijn, zo niet krijg je wat nu is gebeurd: jarenlang bekrachtigd gedrag. En dat, vrees ik, wis je niet zomaar meer uit.
Lang, lang geleden had het misschien volstaan om een paar keer duidelijk en consequent te blokken – om daarna zelf je hoofd tegen de muur te gaan slaan omdat je het niet hebt zien aankomen; omdat je hebt genegeerd dat het paard iets wou vertellen, niet gehoord werd, wat dus escaleerde in een gedrag dat heel moeilijk af te leren is. Het bijten heeft nu (waarschijnlijk) al lang niks meer te maken met waar het dit paard oorspronkelijk om ging.
Bijten is voor een paard heel bekrachtigend omdat het altijd een einde maakt aan de situatie die hem het gevoel gaf te moeten bijten, al is het maar een paar seconden (niemand laat zich rustig bijten); straffen door te roepen of slaan is heel bekrachtigend voor de “trainer” omdat ook hij een direct einde maakt aan het bijten op dàt moment (maar niet in de toekomst, noch aan de onderliggende oorzaak). Een neerwaartse spiraal.
Het bijten is aangeleerd gedrag geworden dat buitengewoon lang succesvol is geweest, dus echt kwijt raken doe je het waarschijnlijk nooit. Voor wie het Grondwerkboek heeft: dit paard doet me denken aan Zenghi. Françoise heeft het min of meer onder controle gekregen, maar je ziet nu nog steeds (en we zijn twee jaar verder) dat Zenghi, als hij het moeilijk krijgt, er enigszins op terugvalt. Hij bijt wel niet meer, maar z’n hersenen kunnen nog steeds niet voorkomen dat z’n hoofd omzwaait in stressituaties. Nog eens twee jaar, en dan zijn we er misschien, àls Françoise consequent blijft en zich liefst nooit laat verrassen.
Ik denk dus dat positieve bekrachtiging je enige alternatief is. *In plaats van te focussen op het bijten, formuleer wat het is dat je wil dat je paard wél doet, en train dàt*. In dit geval zou ik, zoals bij Zenghi, je paard al freeshapend een bepaalde hoofdhouding aanleren, die ik “mooi” noem – of, als hij daar beter op reageert “kalm” – hoofd naar beneden met de neus tegen de grond (wel makkelijker toe te passen ook tijdens het lopen en bovendien uit te breiden naar andere dingen). Je paard weet dan tenminste wat hij wél moet doen, en hij kan al z’n energie kwijt in iets dat ongevaarlijk is voor jou. En het belangrijkste: je buigt je samenzijn om in iets positiefs, waar hij de kans krijgt om iets te verdienen. Want geloof me: ook jouw paard wil niet zijn zoals hij nu is, maar hij weet niet hoe hij dat moet veranderen. Help hem daarbij.
Het vraagt het uiterste van je alertheid, timing en consequentie, en in het begin ben je constànt bezig met het vertellen aan je paard “hou je hoofd dààr, ja, dààr, goed zo, hier is je beloning, nu – hou je hoofd daar, nee, niet daar, ja, goed zo, hier is je beloning…”.
Ik weet niet hoe het voeren uit de hand met dit paard zou gaan – misschien bijt hij ook, omdat hij heeft geleerd dat als hij met open mond in de buurt van een mens komt er iets onaangenaams komt; het zou het aanleerproces nog eens extra kunnen bemoeilijken. Maar het zou ook kunnen meevallen.
In elk geval: het wérkt, voor wie eraan wil beginnen, en in staat is om het vol te houden.
Succes!