Leer- en motivatietheorie

Elk paard, ieder dier (dus ook mensen) leert op verschillende manieren en onder verschillende voorwaarden, op een hele complexe manier. Er gebeurt voortdurend alles de hele tijd door elkaar. Habituatie, invloeden van ethologische noden, sociaal leren, operant en klassiek conditioneren, cognitief leren enzovoort enzovoort… Alles gebeurt de hele tijd door, met en tegen elkaar.
Geen enkele van deze sub-leertheorieën zijn ‘fout’ maar ze zijn ook niet zomaar op hun eentje helemaal ‘juist’. En dus evolueren deze theorieën nog voortdurend, zelfs al blijven de basisprincipes overeind. Niets spreekt elkaar tegen; meer nog: de ene theorie verduidelijkt de andere, en als er ergens iets elkaar tegenspreekt lokt dat onderzoek uit, en een verfijning van de theorieën. Zo moet het ook! Operant conditioneren, bijvoorbeeld, is al lang niet meer het operant conditioneren zoals het werd geformuleerd door het radikale behaviorisme van Skinner. Het werd geherformuleerd in nieuwe principes van beloning en straf.
En klassiek conditioneren is al lang niet meer beperkt tot wat Pavlov ontdekte; meer nog: het blijkt steeds meer hoe weinig we nog maar weten van hoe levende wezens verbanden leggen tussen prikkels uit de omgeving.

De meeste trainingsvormen focussen op het controleren van de omgeving: ze werken met druk, geven een worteltje, wachten op spontaan gedrag en gaan dat dan op een of andere manier bevestigen, veranderen de omstandigheden om gedrag uit te lokken enzovoort. Hoe het resultaat er dan uit ziet wordt bepaald door motivaties van het paard binnenin, bijvoorbeeld onder invloed van soort-eigen mechanismen zoals fixed action patterns (‘instinct’): de nood aan een kudde, aan grazen, aan bewegen, aan vluchten – of cognitieve motivaties, zoals bijvoorbeeld het gevoel krijgen de controle over een situatie te verliezen.
Wat we dus eigenlijk nodig hebben is één grote, overkoepelende “leertheorie”. Eigenlijk voel je dat als trainer vanzelf ook zo natuurlijk aan: dat alles al de rest is.

Hoe paarden (en mensen) leren is in grote lijnen beschreven in het boek ‘Denkwerk – waarom paarden van leertheorie houden‘.
Het boek ‘Denkwerk – waarom paarden van leertheorie houden‘ is een inleiding op leertheorie; als je die basis hebt, kan je de online cursus “Theory of Fun” volgen die dieper ingaat op hoe hedendaagse wetenschap de bestaande leertheorieën aan het herschrijven is.

Hieronder een aantal bijkomende, min of meer willekeurige namen en begrippen, inclusief waar mogelijk Youtube-filmpjes ter verduidelijking over wie dat nu eigenlijk was of waar het over gaat. Elk ‘hoofdstukje’ belicht slechts één kant van leren, en vele aspecten staan hier zelfs niet bij. Leren is een gegeven met héél veel facetten!

Cognitief leren