Het spel is niet de ervaring
In een ander schrijfsel elders op deze site heb ik het over die andere soort abc van gedrag – adventurous, brave, creative. En als ik uit mijn venster kijk naar de paarden in de wei, dan lijkt het er sterk op dat ook zij best wel wat meer avontuur kunnen gebruiken. Toegegeven, hun kooi is een pak groter dan die van het gemiddelde paard (ze hebben ongeveer 695 keer meer plaats dan een stalpaard) maar ik heb eigenlijk al een heeele tijd niks met hen gedaan qua training of rijden.
En toch, elke keer als ik buitenkom, staan ze intens naar mij te kijken om te weten te komen wat ik zou gaan doen. Het voelt soms zelfs alsof ze mij willen hypnotiseren vanuit de verte: “Kommmmm hieeeeeeer…. kommmmmmm hierrrrrrr…” En als ik dan toch hun richting uit loop, komen ze naar de omheining geracet. Het moet zijn dat, wat het ook is dat ik met hen heb gedaan: ze hebben het onthouden, en ze gaan er in elk geval niet voor op de loop.
Sommige mensen zullen zeggen dat wat ik hen heb aangedaan zo ongeveer het equivalent is van brainwashing, dat ze zich na al die tijd nog zo gedragen.
Het is een feit dat paarden allerlei soorten mensen hebben, en al die mensen hebben hun eigen trainings-aanpak; en ja, de meeste speelse, nieuwsgierige paardenpersoonlijkheden worden weggedrukt in een eenzame opsluitings-systeem, maar er zijn gelukkig ook een heel pak youtube-filmpjes waarin paarden vrijwillig naar hun mensen racen, ongeacht de gebruikte trainingsmethode. En oh, wat schuiven we dat graag opzij, gewoonweg omdat het niet bereikt is op dezelfde manier als wij het zouden gedaan hebben.
Photo EquiSea Farms
Als wij mensen trainingsplannen bedenken voor onze paarden – of het nu snel-snel “wat zouden we doen vandaag”-denken is of vooraf minutieus op papier wordt gezet – zijn we vooral bezig met wat we zelf uit dat plan willen krijgen en hoe we dat gaan doen, en niet zozeer met wat het paard daar bij voelt. Wat het paard voelt bij je training bepaalt nochtans of je training ethisch is. Niet welke methode je hebt gebruikt.
En ja, ik gebruik het woord “ethisch” in de zin van of het paard het fijn vindt om het te doen.
Ik ga opzettelijk voorbij aan het idee ‘efficiëntie’ – wat voor de meeste mensen het doel is als ze aan de training beginnen. Maar efficiëntie is wat je zélf uit de training wil halen. En efficiëntie kan verkregen worden door het simpelweg te forceren, zelfs met geweld. Dat maakt van al die troostende argumenten à la “een paard zou het echt niet doen als hij niet zou willen” (zoals bij youtube-filmpjes waarbij van paarden het uiterste gevraagd wordt) piepschuim.
Mensen worden alle dagen, wereldwijd, gedwongen om dingen te doen die ze niet willen doen, en met paarden is het niet anders. Meer nog: simpelweg het feit dat ze in een dierenlijf zijn geboren maakt hen voorbestemd tot een leven in bruikbaarheid voor mensen – zoals de meeste dieren op deze planeet.
Maar laat ons dat even negeren, al die mensen die maar al te genadeloos-snel veroordelen, en prompt in geweld uitbarsten zonder even na te denken over waar ze eigenlijk mee bezig zijn, gewoonweg omdat klein of groot (en maatschappelijk aanvaard!) geweld hen sneller geeft wat ze willen. Laat ons gewoon even blijven hangen bij mensen zoals jij en ik; mensen die oprecht vinden dat ze zouden moeten trainen op een manier die goed is voor het paard, en daarom een methode hebben uitgekozen die past bij hun geloof in hoe ze dat kunnen bereiken.
Wel, het gaat niet om de methode die je kiest. Het gaat niet over hoe het trainingsplan er uit ziet. Het gaat om de ervaring.
Net zoals bij een spel. Een spel is niet een succes vanwege de spel-elementen die er in zitten Schaken is niet fun omdat er een bord in voorkomt en verschillende schaakstukken en omdat er regels zijn. Het is fun omdat de spelers het spel ervaren als fun.
De gevoelens en emoties die je paard ervaart terwijl hij aan het doen is wat jij wil dat hij doet, dat is wat telt. Als je die ervaring juist kan krijgen, dan is efficiëntie een fijne bijwerking. Efficiëntie zal gebeuren, gewoonweg omdat je paard er plezier in heeft.
Hmm, dat is een erg krachtig trainings-concept. Het betekent dat het onbelangrijk is welke methode je gebruikt, als je paard maar fun heeft.
Het verlicht de last op onze schouders omdat het onze zelf-opgelegde grenzen (en clickertrainers hebben er zo heel veel) doet wegvallen. Als je de ervaring van het paard eerst plaatst, dan is de vraag welke werktuigen je gaat gebruiken (druk, wortels, of simpelweg de aangeboren nieuwsgierigheid en groepsdrang van het paard uitlokken) om te krijgen wat je wil, veel minder belangrijk. Behalve hoe je ze gaat toepassen. Want dat zijn ze slechts: werktuigen met verschillende gradaties van controle.
Elk individueel paard, en elke individuele mens, heeft z’n eigen voorkeuren en grenzen als het over controle gaat; of dat nu controle is die ze op elkaar uitoefenen, of controle die ze ervaren (ha!) van elkaar.
Paard en mens spelen dit trainingsspel samen, en het is maar al te gemakkelijk om naar je eigen ervaringen te kijken en verkeerdelijk te denken dat die van je paard hetzelfde zijn. Omdat je niet gewoon maar een andere methode toepast op een paard, maar een andere mens.
Jij bent de methode.
Jij bent de methode.
En het is dát wat het moeilijk maakt. Elke mens zal z’n eigen overtuigingen bevestigd zien in z’n eigen paard, wat het ook is dat het paard eigenlijk laat zien. En dat komt omdat, eerlijk gezegd, we niet goed weten wat het paard eigenlijk laat zien. Heel veel mensen die hun hele leven paarden hebben gehad kunnen het verschil niet zien tussen een paard dat gestrest is, en een paard dat bang is, bijvoorbeeld.
Dus hoe kan je weten of je paard werkelijk fun heeft? Het antwoord “omdat hij het meer doet” is duidelijk niet voldoende. Het zal je misschien verbazen, maar de emoties (pijn, bijvoorbeeld) van een paard proberen te herkennen aan de hand van wat hij uiterlijk laat zien, is één van de moeilijkste research-projecten die er momenteel lopen.
Het enige wat je kan doen is beter leren zien; je observatie-vaardigheden aanscherpen. En dan niet alleen je paard observeren, maar ook jezelf. Hoe controlerend ben je aan het denken als je een leersituatie opzet? Hoe ver ga je als je de eigen keuzes van het paard overschrijft? Waarom denk je dat het gebruik van druk per definitie aversief is? Waarom denk je dat het gebruik van wortels manipulatie is? Is het omdat je zelf zo was toen je daarmee je doel wou bereiken?
Hoe herken jij een glimlachend paard?